W warszawskiej siedzibie Uniwersytetu SWPS w miniony czwartek (22.10.2015 r.) obyło się seminarium pt. „Stres zawodowy w sądach powszechnych i jego skutki zdrowotne”, w doskonałej większości oparte o wyniki badania TEMIDA 2015. Seminarium zostało zorganizowane przez Stowarzyszenie Zdrowa Praca oraz MOZ NSZZ „Solidarność” Pracowników Sądownictwa. Adresowane było przede wszystkim do osób mających wpływ na warunki pracy w sądach powszechnych. Wśród 64 uczestników wydarzenia znaleźli się przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, dyrektorzy sądów, kierownicy oddziałów kadr oraz pracownicy sądownictwa odpowiedzialni za kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w sądach (przedstawiciele służby i komisji bhp).
W gronie seminarzystów znalazła się także przedstawicielka Biura Rzecznika Praw Obywatelskich oraz przedstawiciele organizacji społecznych działających na rzecz sądownictwa, jak Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA, Krajowa Rada Kuratorów czy Fundacja „Probare”.
Przybyłych gości przywitały dr Katarzyna Orlak – kierownik Projektu oraz mgr Edyta Odyjas – koordynator ze strony partnera formalnego.
Następnie dr Orlak przedstawiła zgromadzonym opis badanej próby, wskazując, że spośród 1377 pracowników sądownictwa powszechnego jacy do września br. wzięli udział w badaniu TEMIDA 2015, wylosowano 382 osoby. Taka liczba osób stanowi bowiem wystarczającą próbę do wnioskowania o pracownikach polskiego sądownictwa powszechnego, z zachowaniem poziomu błędu statystycznego 5%. Skonstruowana próba odzwierciedla także strukturę zatrudnionych w sądownictwie powszechnym w Polsce, dokładnie uwzględniając udział procentowy poszczególnych grup zawodowych objętych badaniem TEMIDA 2015. Proporcja została oparta o dane przekazane przez Ministerstwo Sprawiedliwości w lipcu 2015r., w odpowiedzi na zapytanie o informację publiczną wystosowane przez Stowarzyszenie Zdrowa Praca.
Kolejny referat przedstawił mgr Dominik Gołuch, prezentując wyniki badania psychospołecznych warunków pracy w polskich sądach powszechnych, uzyskane na opisanej przez dr Orlak próbie.
W ramach wprowadzenia w temat opisany został model stresu zawodowego wymagania-kontrola-wsparcie R. Karaska, który stanowił podstawę do oceny stresogenności warunków pracy w sądownictwie w ramach badania TEMIDA 2015. W dalszej części uczestnicy zapoznani zostali z wybranymi wynikami badania. Przedstawiono dane o psychospołecznych warunkach pracy kobiet i mężczyzn zatrudnionych w sądach rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Wynika z nich, że psychospołeczne warunki pracy w sądownictwie w Polce określić należy jako wysoce stresogenne dla większości zatrudnionych w sądach osób.
Kolejny referat dotyczył ryzyka mobbingu w polskim sadownictwie powszechnym. Wystąpienie przygotowane zostało przez dr Magdalenę Warszewską –Makuch oraz dr Katarzynę Orlak. Podczas wystąpienia opisano pokrótce narzędzie do pomiaru ryzyka mobbingu, tj. Kwestionariusz ORM, autorstwa dr Warszewskiej-Makuch, opracowany w Centralnym Instytucie Pracy – Państwowym Instytucie Badawczym. Następnie zaprezentowano dane zgromadzone w ramach badania TEMIDA 2015 z użyciem tego narzędzia. Analiza danych podmiotowo reprezentatywnej próby pozwala stwierdzić, że ogólne ryzyko mobbingu w polskich sądach jest wysokie, a jego genezą jest przede wszystkim nadmierne obciążenie pracą, ale również takie elementy jak m.in. kultura organizacyjna, relacje interpersonalne czy niski poziom wiedzy o zagrożeniu mobbingiem.
Druga część seminarium poświęcona była dobrostanowi pracowników sądownictwa, ich sposobach radzenia sobie ze stresem w kontekście zadań wymiaru sprawiedliwości oraz ryzyku zdrowotnemu, na jakie są narażeni w związku z pracą. Tę część przygotowały dr Ewa Sygit-Kowalkowska oraz dr Katarzyna Orlak. Najpierw zaprezentowany został referat dotyczący strategii radzenia sobie ze stresem przez pracowników sądów powszechnych.
Dr Sygit-Kowalkowska wyłożyła na wstępie istotę radzenia sobie z napięciem psychicznym i emocjami negatywnym, przedstawiła także pokrótce narzędzie wykorzystane do pomiaru 15 strategii radzenia sobie ze stresem, opracowane w wersji polskiej przez prof. Juczyńskiego i prof. Ogińską-Bulik, które zostało wykorzystane w ramach badania TEMIDA 2015, a następnie odniosła się do danych zebranych w ramach tego badania. Z analizy informacji uzyskanych na próbie pracowników sądów skonstruowanej w ramach TEMIDA 2015 wynika, że pracownicy sądownictwa stosują różne strategie radzenia sobie ze stresem. Co niepokojące, zestawiając najbardziej preferowane przez badanych strategie radzenia sobie i psychospołeczne warunki pracy w sądach wydaje się, że możliwości radzenia sobie ze stresem w pracy pozostają ograniczone w przypadku tej grupy pracowników. W kontekście zadań sądownictwa martwi również fakt, że istnieje grupa pracowników sądów, która w ramach radzenia sobie ze stresem używa alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych albo innych strategii uznawanych za nieefektywne zdrowotnie. Na szczęście jest to relatywnie niewielka grupa osób.
Kolejne wystąpienie dotyczyło ryzyka zdrowotnego pracowników sądów wynikającego z narażenia na istniejące w sądach psychospołeczne warunki pracy. W referacie przedstawiono najpierw ogólne modele oceny ryzyka zdrowotnego i różnice jakie występują między oceną ryzyka zdrowotnego
a oceną ryzyka zawodowego. Następnie pokazane zostały wyniki oceny ryzyka zdrowotnego w oparciu o modelowanie matematyczne danych uzyskanych od próby pracowników sądów powszechnych w ramach badania TEMIDA 2015. Wykazano, że niemal 10% istotnego deficytu dobrostanu zdrowotnego pracowników sądów tłumaczyć można psychospołecznymi warunkami pracy w sądach. Na podstawie danych porównawczych zwrócono także uwagę uczestników na fakt, iż w różnych sądach i różnych grupach zawodowych zatrudnionych w sądownictwie odsetek ten może się różnić. Rożna też może być struktura warunków pracy związanych z ryzykiem zdrowotnym.
Na koniec tej części przedstawiony został referat poświęcony dobrostanowi psychofizycznemu pracowników sądownictwa, uwzględniający też komentarze jakościowe odnoszące się do wpływu deficytów dobrostanu na możliwość sprawnego wykonywania pracy. Aspekt jakościowy wydaje się szczególnie istotny, gdy wziąć pod uwagę rolę sądów i wpływ jakości ich pracy na społeczeństwo.Ujęcie ilościowe z kolei umożliwia uchwycenie skali zjawiska. Ujawnione deficyty w obszarze samopoczucia psychofizycznego pracowników sądów niewątpliwie zwiększają ryzyko m.in. popełniania błędów w pracy. Autorki podkreśliły, że konieczne jest podejmowanie działań profilaktycznych w trosce o zapewnienie należytego wykonywania zadań wymiaru sprawiedliwości.
Ostania, poobiednia sesja przeznaczona została na zagadnienia związane z zarządzaniem ryzykiem psychospołecznym w pracy. Jako pierwszy w tej części glos zabrał dr Jarosław Chmielewski, który przypomniał, że pracodawcy są zobowiązani chronić zdrowie pracowników. Podkreślił, ze obowiązek ten jest powszechny i powinien być realizowany przede wszystkim w drodze prawidłowej oceny ryzyka zawodowego oraz profilaktycznej ochrony zdrowia pracujących. Wskazał tez, że ocena ryzyka winna być dokonywana przez zespół a nie pojedynczego inspektora bhp. Zespól ten powinien przy tym korzystać ze specjalistów z zakresu medycyny pracy, w tym psychologów pracy i zdrowia. Prelegent wskazał również podstawy prawne, w oparciu o które pracodawcy zobowiązani są uwzględniać stres związany z pracą oraz możliwe konsekwencje zaniedbań w tym obszarze.
Seminarium zakończył referat dr Orlak, w którym przedstawione zostało europejskie podejście ramowe do zarządzania ryzykiem psychospołecznym wypracowane w ramach projektu PRIMA-EF. Uczestnicy zostali zapoznani z informacjami na temat tego czym jest PRIMA-EF, jakie podmioty uczestniczyły w tym projekcie oraz w jakim kontekście zostały wypracowane rekomendacje do zarządzania ryzykiem psychospołecznym. Referat obejmował kluczowe elementy które powinny być uwzględnione w zarządzaniu ryzykiem psychospołecznym zgodnie z prezentowanym modelem. Autorka przedstawiła też podstawowe różnice między obecnie stosownymi w sądach metodami oceny ryzyka zawodowego a modelem zarządzania ryzykiem psychospołecznym wg PRIMA-EF. Szczególnie podkreśliła fakt, że zgodnie z metodyką PRIMA-EF proponowane interwencje profilaktyczne podlegają ewaluacji ilościowo-jakościowej.
Po tym wystąpieniu dr Orlak i mgr Odyjas podziękowały wszystkim uczestnikom za przybycie i za to, że właściwie wszyscy zdecydowali się pozostać do końca odczytały jako wyraz zainteresowania prezentowanymi zagadnieniami. Szczególnie podziękowania Organizatorzy złożyli tym gościom, którzy przyjechali z bardzo odległych zakątków Polski, poświęcając na podróż znacznie więcej czasu niż trwało samo seminarium.
Wydarzenie było nieodpłatne dla uczestników. Koszty jego zorganizowania w całości zostały pokryte przez organizatorów z dotacji przyznanej na projekt pt. „Monitoring stresu w sądach i jego skutków zdrowotnych”, współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu „Obywatele dla Demokracji”.